Vereniging Dorpsbelangen SchipborgWONEN
1. Inleiding
Schipborg is gelegen op de Hondsrug in het noordoosten van Drenthe. Het dorp is een onderdeel van de gemeente Aa en Hunze. Deze gemeente heeft een oppervlak van 279 km2 en een inwoneraantal in 2005 van 25.300. Er wonen dus gemiddeld 91 inwoners per km2 (voor heel Drenthe is dat 183 per km2, voor Nederland 482 per km2). Het woonoppervlak neemt hierdoor slechts een zeer bescheiden plaats in naast andere vormen van ruimtegebruik, zoals natuur, recreatie, landbouw en industrie.
Dorpen in Drenthe zijn niet meer als in het verleden op het boerenbedrijf toegesneden, maar zijn in de eerste plaats woondorpen. De overgrote meerderheid van de inwoners is niet meer afkomstig uit de dorpen zelf. Veruit de meeste zijn bovendien werkzaam buiten het eigen dorp.
Een visie op het wonen in Schipborg zal moeten passen binnen door de provincie en de gemeente vastgestelde kaders. Voor de provincie Drenthe is dat het in 2004 vastgestelde 'Tweede Provinciaal Ontwikkelings Plan (POP II)' en voor de gemeente Aa en Hunze het hierop aangepaste 'Woonplan Aa en Hunze: Beleidsplan Wonen 2005-2015', van december 2005.
2.Bewonerssamenstelling
De bewonerssamenstelling van de gemeente Aa en Hunze is die van een normale Drentse plattelandsgemeenschap. De leeftijdsgroepen van 0 tot 20 jaar en van 30 tot 55 jaar zijn even sterk vertegenwoordigd als in heel Nederland, de leeftijdsgroep van 20 tot 30 jaar is ondervertegenwoordigd en de leeftijdsgroep van ouder dan 55 jaar is oververtegenwoordigd.
Veel jongeren uit de leeftijdsgroep van 20 tot 30 jaar verruilen het platteland voor de grote steden in verband met studeren, het starten van een loopbaan en het zoeken van een levenspartner. Is één en ander succesvol verlopen, dan kunnen na verloop van tijd de grote steden weer verruild worden voor het platteland. Dat zal dan lang niet altijd dezelfde plaats zijn als waar men (of één van beide) vandaan kwam. Dezelfde regio is waarschijnlijker, maar de instroom kan in principe uit het hele land (en zelfs van daarbuiten) afkomstig zijn. Het feit dat het percentage inwoners tussen 30 en 55 jaar op het Drentse platteland en in heel Nederland ongeveer hetzelfde is, laat zien dat er zich nog steeds voldoende jonge gezinnen op het platteland vestigen.
Ouderen in de oververtegenwoordigde leeftijdsgroep van boven de 55 jaar zijn voor een deel ook afkomstig uit de grote steden. Zij vestigen zich later in hun loopbaan op het platteland en kunnen zij zich, vaak al afkomstig uit een eigen huis, meestal een koopprijs veroorloven, waar starters op de woningmarkt, bijvoorbeeld terugkerende jonge gezinnen, nog lang niet aan toe zijn.
Wat voor beleid gemeenten hier ook op inzetten, de bevolkingssamenstelling van het platteland zal in hoofdzaak bepaald blijven door loopbaanontwikkeling en marktwerking. Ook nationale maatregelen om starters op de woningmarkt een grotere kans te bieden, bijvoorbeeld door het verstrekken van een renteloze
extra lening op de reguliere hypotheek, zullen eerder de huizenprijzen verhogen, dan de terugkeer van de leeftijdsgroep van 20 tot 30 jaar naar het platteland in bijzondere mate bevorderen.
Binnen de gemeente Aa en Hunze zijn de verschillen in bevolkingssamenstelling gering. Alleen in de dorpen met woonzorgcentra, zoals Gieten, Rolde, Annen en Gasselte is de leeftijdsgroep van ouder dan 75 jaar, met 12% van het totaal, ongeveer twee keer zo sterk vertegenwoordigd als in heel Nederland.
3. Woningbehoefte in aantallen
Het totaal aantal inwoners van de gemeente Aa en Hunze is van 24.800 in 2000 gestegen tot rond de 25.300 in de periode 2001 tot 2006. Ondanks dit ongeveer stabiliseren van het aantal inwoners, wordt de komende jaren toch nog enige verdere bevolkingsgroei verwacht. Omstreeks 2010 zou dat een maximum van rond de 26.000 inwoners kunnen opleveren. Daarna zal het aantal inwoners geleidelijk weer gaan dalen.
Het aantal woningen in de gemeente Aa en Hunze is tussen 2000 en 2005 gestegen van ongeveer 10.000 in 2000 tot 10.400 in 2005. Het aantal huishoudens in 2005 was 10.400, ongeveer gelijk dus aan het aantal beschikbare woningen. In aantallen was er in 2005 dus geen tekort aan woningen.
Van alle woningen in de gemeente Aa en Hunze valt 75% in de koopsector, 19% in de sociale huursector en 6% in de particuliere huursector. Meer dan de helft van de te koop staande woningen wordt verkocht aan
huishoudens van buiten de gemeente.
In totaal worden er binnen de gemeente Aa en Hunze zo een 460 woningen per jaar verkocht, 6% van het totaal aan koopwoningen dus. De vraag naar koopwoningen komt vooral van doorstromers op de woningmarkt, terwijl de vraag naar huurwoningen vooral komt van starters.
Ongeveer 24.800 inwoners verdeeld over 10.000 huishoudens in 2000 betekende voor de gemeente Aa en Hunze een gemiddelde van 2,48 personen per huishouden. Bij een groei van de bevolking tot 26.000 inwoners zou dan een extra woningbehoefte berekend kunnen worden van ongeveer 500 woningen. De werkelijke extra woningbehoefte in 2015 zal echter groter zijn, omdat tegelijkertijd een daling in het gemiddeld aantal personen per huishouden verwacht mag worden. Waar in 2000 dit gemiddeld aantal in de gemeente Aa en Hunze nog op ongeveer 2,48 lag, was dat in 2005 al gedaald tot ongeveer 2,43. Voor geheel Drenthe was dat in 2005 gemiddeld 2,38, voor geheel Nederland zelfs 2,28. Rekening houdende met een verdere daling, lijkt in de gemeente Aa en Hunze voor het jaar 2015 een waarde van gemiddeld 2,35 personen per huishouden zeker niet te laag geschat. Voor de eerder aangegeven 26.000 inwoners in 2015 zouden dan ongeveer 11.000 woningen nodig zijn, niet 500 meer dan in 2000, maar 1.000 meer. Bij gemiddeld 2,30 personen per huishouden, altijd nog hoger dus dan in 2005 voor heel Nederland, zou het zelfs kunnen gaan om een extra woningbehoefte van 1.300!
4. Woningbehoefte in kwaliteiten
Van alle 10.400 woningen in de gemeente Aa en Hunze in 2005 is 47% in de vorm van vrijstaande woningen gebouwd, naast 25% tweekappers en 28% van andere typen. Deze samenstelling verklaart ook de aantrekkelijkheid van deze omgeving om in te wonen: voor veel huishoudens is een vrijstaande woning of een tweekapper nu eenmaal een ideaal!
De gemeente Aa en Hunze telt in 2005 zo een 450 specifiek voor ouderen gebouwde woningen, 4% van het totaal dus, alsmede een aantal plaatsen in zorginstellingen. Daarnaast zijn er nog een 250 appartementen, die echter ook voor andere leeftijdsgroepen aanbod kunnen vormen. Vergeleken met het huidige aantal van 4.400 huishoudens van 55 jaar en ouder is dat bijzonder weinig! Door meer specifiek voor ouderen geschikte woningen te bouwen, bijvoorbeeld gelijkvloerse woningen, zou een interessant woningaanbod voor zowel starters als doorstromers vrijgemaakt kunnen worden. Dit aanbod zou verder aangevuld kunnen worden door specifiek voor starters nieuwbouw te plegen. In het beleidsplan 2005-2015 van de gemeente Aa en Hunze gaat het dan om:
- Huurwoningen geschikt voor senioren;
- Eensgezins koopwoningen vanaf EUR 200.000,-;
- Koopappartementen vanaf EUR 180.000,-;
- Huurwoningen tot circa EUR 650,- per maand.
Veel woningzoekenden in de huursector zijn op zoek naar een ouderenwoning. Verder zijn er veel starters en gezinnen die eengezinswoningen wensen. De specifieke vraag naar jongerenwoningen en ouderenwoningen concentreert zich op de grotere dorpen, Gieten, Rolde , Annen en Gasselternijveen. De belangstelling voor ouderenwoningen in de kleinere dorpen loopt terug door het ontbreken van de daarvoor noodzakelijke voorzieningen.
5. Woonbeleid
Voor de verdeling van het in de periode 2000 tot 2015 door de provincie Drenthe aan de gemeente Aa en Hunze toegewezen contingent van 950 woningen zal de nadruk vallen op de vier grote dorpen. Gieten, Rolde, Annen en Gasselternijveen (tezamen 14.500 inwoners), worden in deze periode met 650 woningen uitgebreid, terwijl de resterende 300 woningen zijn bestemd voor de overige dorpen (tezamen 7.800 inwoners). Aan het landelijk gebied van de gemeente Aa en Hunze (tezamen 3000 inwoners) zijn geen contingenten toegewezen. Schipborg behoort met zijn 660 inwoners tot die overige dorpen. Het beleidsplan wonen 2000-2015 voorziet echter ook voor Schipborg niet in enige uitbreiding van het aantal woningen.
Buiten het vastgestelde contingent van 950 woningen zou de gemeente Aa en Hunze nog in aanmerking
kunnen komen voor 250 extra woningen uit de provinciale knelpuntenpot, bestemd voor specifieke woonvormen in de woonzorgsfeer, verbouw van cultureel/industrieel erfgoed, starters en woningen ter stimulering van herstructurering en inbreiding van kernen. Maximaal zou het in de gemeente Aa en Hunze dus in 2015 kunnen gaan om een uitbreiding met 1.200 woningen.
Los van het vastgestelde contingent staat de bouw van woningen voor gehandicapten die zelfstandig gaan wonen, woningen bij verbouw van boerderijen tot woon(zorg)eenheden, vervangingen van gesloopte woningen, vervangende nieuwbouw van tehuizen, woningen voor landgoederen, alsmede woningen voor woonwagenbewoners.
In de gemeente Aa en Hunze zijn in de periode van 2000 tot 2005 in totaal 501 woningen opgeleverd, gemiddeld 100 per jaar. Hiervan was in 71 gevallen sprake van nieuwbouw na sloop van een oude woning, hetgeen dus buiten het toegewezen contingent van 950 woningen valt. Ruim 70% van de nieuwbouw is in de vier grote dorpen terecht gekomen, 30% in de kleine dorpen, niets in het landelijke gebied.
Van de nieuwbouw werd 92% in de koopsector opgeleverd, vooral vrijstaande woningen en tweekappers.
Ten opzichte van de nieuwbouw in de periode 2000 tot 2005 is er thans bij het woningbeleid van de gemeente
Aa en Hunze sprake van een duidelijke koersverandering. Voor de periode 2005 tot 2015 is besloten 25% van de nieuwbouw te richten op de sociale huur- en koopsector. In de plannen voor de komende jaren is in dit verband sprake van ruim 300 huurappartementen en 200 woningen specifiek voor ouderen in met name de vier grote kernen.
6. Woonvisie Schipborg
Schipborg is een dorp met beperkte eigen voorzieningen. Er is een Dorpshuis, een openbare basisschool 'De Waterburcht', een peuterspeelzaal ' 't Borgje' en een Café Restaurant 'De Drentsche Aa'.
Schipborg beschikt naast 243 normale woningen nog over 63 al dan niet permanent bewoonde recreatiewoningen. Van de normale woningvoorraad is 68% vrijstaand, 30% tweekappers en 2% woning/bedrijfscombinaties. Alleen in Gasteren zijn deze cijfers net zo afwijkend van het gemiddelde voor de hele gemeente Aa en Hunze.
Het totaal aantal inwoners van Schipborg beweegt zich, inclusief de permanent bewoonde recreatiewoningen, rond de 660. Er is sprake van een voor de gemeente Aa en Hunze normale leeftijdsopbouw, zij het dat de
leeftijdsgroep van 75 jaar en ouder met 4% van de bevolking (nog) erg klein is. Opmerkelijk is dat het gemiddelde aantal personen per huishouden met 2,72 in 2005 aan de hoge kant ligt. Binnen de gemeente Aa en Hunze komen alleen Eexterveen (2,96) en Grolloo (3,07) nog hoger.
In het oorspronkelijke woonplan van de gemeente Aa en Hunze uit 2001 was voor Schipborg nog enige uitbreiding van de woningvoorraad voorzien. Nadat in het POP II rond Schipborg een zogenaamde rode contour was geplaatst, werden deze contingenten naar elders binnen de gemeente overgebracht. Voor Schipborg zal daarmee dus in ieder geval tot 2015 geen sprake meer zijn van enige uitbreiding van de woningvoorraad. Binnen de gemeente zijn er geen dorpen van de omvang van Schipborg waarvoor hetzelfde geldt! Met het feit dat Schipborg binnen het gebied van het Nationale Beek- en Esdorpenlandschap 'De Drentsche Aa' ('netto migratiesaldo nul') ligt heeft dat overigens niets te maken: Rolde en de kleinere dorpen Eext, Gasteren en Anloo liggen daar ook binnen, maar kunnen wel over flinke contingenten woningen beschikken.
In Schipborg zijn in de periode 2000 tot 2005 in totaal 5 woningen gebouwd en 4 woningen gesloopt. De woonvoorraad is uiteindelijk dus toch nog met 1 woning uitgebreid! Voor de periode 2005 tot 2015 zal uitsluitend nieuwbouw mogelijk zijn ter vervanging van te slopen woningen of voor de ombouw van bestaande boerderijen in de woonzorgsfeer.
Als er al huizen binnen Schipborg voor nieuwbouw na sloop in aanmerking zouden komen, dan zou dat in
hoofdzaak in de oude kern van Schipborg in de omgeving van de Esweg en de voormalige brink moeten zijn. In het hiervan betrekkelijk scherp gescheiden liggende nieuwbouw gedeelte van Schipborg, lijken hiervoor weinig mogelijkheden te liggen.
Al met al kan de woonvisie voor Schipborg zich dus beperken tot de vaststelling dat de inwoners het voorlopig zullen moeten blijven doen met wat er op dit moment aan woningen is. Uitbreiding zit er niet in. Het woonbeleid van de gemeente Aa en Hunze heeft verder voor Schipborg alleen betekenis voor de prijsvorming van de aanwezige woningvoorraad en, door een daling van het gemiddeld aantal personen per huishouden in Schipborg van de huidige 2,72 naar 2,47 in 2015, voor een te verwachten netto negatief migratiesaldo tot 2015 van ongeveer 60 inwoners.