Vereniging Dorpsbelangen Schipborg1. Randvoorwaarden voor natuur en milieu
Door de mens is er van de oorspronkelijke natuur van Drenthe nog maar weinig over gebleven. De oorspronkelijke bossen zijn verdwenen, nieuwe plant- en diersoorten zijn in de plaats gekomen van de oorspronkelijke planten- en dierenwereld en vervuiling heeft het functioneren van het milieu als geheel aangetast. Wat in Drenthe als natuur gezien wordt is thans in hoofdzaak een breed scala aan door de mens ingerichte landschappen. Pure natuur, een stuk natuur dat zichzelf reguleert en niet beheerd hoeft te worden, is er eenvoudig niet. Gegeven de noodzakelijke afmetingen van een dergelijk stuk natuur, met bijbehorende planten- en dierenwereld (inclusief grotere roofdieren) en de effecten daarvan op de omgeving (zoals nu al de wilde varkens op de Veluwe), kan in Drenthe elke gedachte in die richting rustig worden vergeten. We zullen het moeten doen met wat er binnen de randvoorwaarden van een beperkte ruimte, onomkeerbare
veranderingen in het landschap (zoals wegen, kanalen en woonplaatsen) en andere vormen van aantasting van het milieu, nog mogelijk is.
2. Natuur en landschap in Drenthe
Het streven van de provincie Drenthe is gericht op het in stand houden van een landelijk gebied, met een
evenwichtig en afwisselend samenspel van natuur, landbouw, recreatie en wonen. Versterking van de recreatieve en agrarische structuur zou dit in stand houden moeten plaatsen in een economisch perspectief.
Ook het huidige Drentse landschap lijkt al in vrijwel niets meer op dat van rond 1900. Veranderingen kunnen dus wel erg snel gaan. Veranderingen zijn ook niet duurzaam tegen te houden. Vastlegging van het landschap in enigerlei vorm is in strijd met de essentie van een levend landschap. Het zou bovendien slechts een museumlandschap opleveren, waarin alleen een beperkt tijdsbeeld zichtbaar wordt. Beter is het uit te gaan van de kracht en de eigenheid van natuur en landschap in Drenthe: behoud door vernieuwing! Richtinggevend daarvoor is een dalende bevolkingsomvang, een verdergaande schaalvergroting in de landbouw en de komende inrichting van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Deze laatste zal met de Natura-2000 gebieden een nationaal en internationaal netwerk van bossen en natuurgebieden gaan vormen.
De landbouw zal door zijn grootschalige grondgebruik ook in de toekomst bepalend blijven voor het landschap in Drenthe. Naast de overgang op zeer grootschalige teelt van biomassa voor energieproductie (bio-ethanol) of industrie, is ook de ontwikkeling van gespecialiseerde duurzame megabedrijven met duizenden koeien, tienduizenden varkens of honderdduizenden kippen te verwachten. Een dergelijke grootschalig opzet past niet in ecologisch kwetsbare gebieden als dat van de Drentsche Aa. Het zal zich in Drenthe, net als de aardappelmeelindustrie, concentreren in de meer industrieel gerichte landbouwgebieden als de Veenkoloniën. Transportbehoefte en risico's op het verspreiden van dierziekten nemen door deze megabedrijfsvorming af, diervoer kan efficiënter uit de akkerbouwgebieden in de omgeving worden verkregen en afvalproducten zijn ter plaatse grootschalig te verwerken tot bio-energie (methaangas) en meststoffen. Dergelijke megabedrijven kunnen bovendien, veel beter dan kleinere bedrijven, aan de steeds strengere dierwelzijn- en milieueisen voldoen.
Door aankoop van landbouwgronden zal de Ecologische Hoofdstructuur, bossen en natuurgebieden verbonden door robuuste verbindingszones voor een natuurlijker verspreiding en migratie van plant- en diersoorten, voor 2018 zijn uiteindelijke omvang moeten bereiken. In deze megastructuur zal het op termijn gaan om zo veel mogelijk natuur met zo weinig mogelijk beheer. De door de provincie vastgestelde begrenzing van de EHS zal in gemeentelijke bestemmingsplannen worden vastgelegd.
3. Het Drentsche Aa gebied
Schipborg maakt deel uit van het Nationaal Park 'Drentsche Aa'. Natuur en cultuur, het esdorpenlandschap, zijn in dit gebied nauw met elkaar verweven. Ontwikkeling van natuurwaarden richt zich vooral op de ontstaanswijze van het landschap. Vanuit de landschapsvisie leidt dit tot een opener landschap, met ruimere zichtlijnen. Te hopen valt, dat dit opener maken van het landschap niet ontaardt in grootschalige kaalslag, of anderszins aantasting van de natuurlijke kwaliteiten van het gebied.
In het Drentsche Aa gebied zal alleen plaats blijven voor kleinschalig houderij van landbouwhuisdieren als paarden, runderen en schapen, naast akkerbouw op de essen voor bijvoorbeeld veevoer of bio-energie.
In de achterliggende jaren is veel geïnvesteerd in het herstel van het watersysteem van de Drentsche Aa. Een van de aspecten daarvan was het terugdringen van de verdroging. Door het zoveel mogelijk vasthouden en bergen van water wordt het watersysteem dan veel natter en daarmee natuurlijker. Op dit moment is het Drentsche Aa gebied nog te veel versnipperd om een samenhangend ecologische eenheid te kunnen vormen. Ook de aanleg van een archeologisch park in het natuurgebied De Strubben/Kniphorstbos, met bijbehorende hekwerken en andere migratie beperkende maatregelen, zal deze eenheid niet echt kunnen bevorderen.
4. Milieu
De lucht in Drenthe bevat vooral een flinke achtergrondbelasting met fijn stof (deeltjes kleiner dan 10 micrometer) en stikstofoxiden uit andere delen van Nederland of Europa. De belangrijkste eigen belasting aan fijn stof en stikstofoxiden is afkomstig van het wegverkeer. Op drukke plaatsen kan dat voor deze stoffen leiden tot normoverschrijdingen. In het Drentsche Aa gebied is dat gelukkig nergens het geval, maar de grotere doorgaande wegen, zoals de A28, de N33, N34 en N 386, leiden in de directe omgeving ervan wel tot duidelijk verhoogde niveaus. Langs die wegen is bovendien sprake van sterk verhoogde geluidsniveaus.
Waar de fijn stof en stikstofoxiden vooral van belang zijn voor de volksgezondheid, is een verhoogd geluidsniveau vooral verstorend voor de dierenwereld. Daar komt dan nog bij het effect van de, in Drenthe nog betrekkelijk geringe, lichtvervuiling in de nacht.
Dat de luchtkwaliteit in Drenthe, ondanks overwegend van elders afkomstig fijn stof en stikstofoxiden, toch nog betrekkelijk goed is, komt mede door de zuiverende werking van de bossen. Naaldbomen en bomen met ruwe, behaarde bladeren zijn zeer goed in het afvangen van fijn stof. Naaldbomen hebben daarbij nog het voordeel dat zij ook in de winter ook groen zijn. Loofbomen met brede, gladde en platte bladeren nemen het meest effectief stikstofoxiden op. In dit verband is het goed te bedenken dat de aanleg van nieuwe bossen de luchtkwaliteit verder ten goede zal komen, terwijl kaalslag van bossen precies het omgekeerde effect zal hebben!
Waterverontreiniging en bodemverontreiniging staan in Drenthe sterk in verband met belastingen uit de landbouw. Naast bestrijdingsmiddelen gaat het dan vooral om belastingen met meststoffen (fosfor- en stikstofverbindingen). Meststoffen in het Drentse oppervlaktewater kunnen leiden tot extreme algenbloeien, met de kans op lage zuurstofgehalten en schade voor het waterleven.
Voor het grondwater in Drenthe, en dan vooral het ondiepe grondwater, heeft zeer langdurig mestgebruik op veel plaatsen geleid tot sterk verhoogde nitraatgehalten, ook in de omgeving van Schipborg. Deze nitraatproblematiek zal, vooral op de hogere zandgronden, voorlopig alleen maar verder verslechteren. Gelukkig hebben de drinkwaterbedrijven in Drenthe, gebruik makend van dieper grondwater, nitraatproblemen bij de drinkwaterwinning tot op heden altijd kunnen vermijden. In hoeverre dat echter ook in de toekomst zo zal blijven is onzeker.
Een speciaal aspect van meststoffen is de uitstoot van ammoniak in de lucht. De omzetting daarvan tot nitraat kan gepaard gaan met een sterke verzuring, hetgeen vooral voor het natuurlijk plantenleven zeer schadelijk is.
5. Dorpsvisie
Natuur, landschap, een gezond milieu en relatieve rust zorgen in Drenthe voor een zeer aangenaam woonklimaat. Karakteristiek voor Schipborg is het besloten en kleinschalige esdorpenlandschap, met de Schipborger es, het beekdal van de Drentsche Aa, alsmede strubben, heidevelden en zich ontwikkelende bossen. Het beek- en esdorpenlandschap 'Drentsche Aa', waar Schipborg deel van uitmaakt, als geheel is een bijzonder gaaf gebleven cultuurhistorisch gebied. Uitgaande van het beleid van 'behoud door vernieuwing' is er de bewoners van Schipborg dan ook veel aan gelegen dit prachtige woon- en werkgebied, in een voortdurend veranderende wereld, toekomstgericht en met respect voor natuur en milieu nieuwe vormen te laten krijgen!
Paul Hagel