Vereniging Dorpsbelangen SchipborgAlgemene Wet Bestuursrecht (AWB)
De overheid heeft betrekkelijk veel vrijheden bij het maken van plannen. In bezwaar- en beroepsprocedures toetst de bestuurrechter dergelijke plannen in strikt juridische zin aan de bestaande wettelijke regelgeving, waaronder normen volgens het bestuursrecht en de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB).
Om via bezwaar- en beroepsprocedures tegen overheidsbesluiten in te gaan, moet men belanghebbende zijn. De AWB definieert dit in artikel 1.2 AWB als volgt:
1. Onder belanghebbende wordt verstaan: degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken.
2. Ten aanzien van bestuursorganen worden de hun toevertrouwde belangen als hun belangen beschouwd.
3. Ten aanzien van rechtspersonen worden als hun belangen mede beschouwd de algemene en collectieve belangen die zij krachtens hun doelstellingen en blijkens hun feitelijke werkzaamheden in het bijzonder behartigen.
Individuele personen zouden op grond van de definitie van het belangenbegrip in de AWB belanghebbende kunnen zijn onder punt 1, mits zij kunnen aantonen dat hun belangen rechtstreeks bij een besluit zijn betrokken. Een brug op een kilometer afstand of een rij bomen aan de andere kant van een dorp zal hier meestal niet onder vallen. Hun belangen houden op bij het tuinhekje. Alleen wat op de situatie daarbinnen van belang is, zou individuele personen tot rechtstreeks belanghebbende kunnen maken.
Overheidsorganen zijn zonder enige uitzondering belanghebbenden, voor zover het om de hun toevertrouwde belangen gaat. Dat is dus mooi overzichtelijk!
Rechtspersonen (zoals organisaties van dorpsbelangen, verenigingen zowel als stichtingen) kunnen alleen als belanghebbenden worden aangemerkt, als uit hun statutaire doelstellingen blijkt, dat zij bepaalde algemene en collectieve belangen in het bijzonder behartigen. Behartigen ze ook andere belangen, zoals bijvoorbeeld het bevorderen van contacten tussen dorpsbewoners, dan worden zij in juridische zin al niet meer als belanghebbende beschouwd. Voldoen de statutaire doelstellingen van rechtspersonen wèl aan de eis van het in het bijzonder behartigen van bepaalde algemene en collectieve belangen, bijvoorbeeld alleen het behartigen van belangen van bewoners ten aanzien van ontwikkelingen die de woonomgeving dan wel het leefklimaat in die omgeving kunnen beïnvloeden, dan moet ook nog worden voldaan aan het criterium van de feitelijke werkzaamheden. Zo wordt het alleen in rechte opkomen tegen overheidsbesluiten niet gezien als feitelijke werkzaamheden, omdat daaruit onvoldoende zou blijken in hoeverre een bepaald algemeen of collectief belang in het bijzonder wordt behartigd.
Bezwaar- en beroepsprocedures vanuit Schipborg
Uit het bovenstaande kan worden afgeleid dat bij bezwaar- en beroepsprocedures tegen overheidsbesluiten meestal slechts een zeer beperkt aantal individuele personen door de bestuursrechter als belanghebbende zal worden aangemerkt. Dat zal in het algemeen slechts het geval zijn, als door overheidsbeslissingen wetsartikelen dreigen te worden geschonden, die de rechten van deze belanghebbende beogen te beschermen. Te denken valt aan inwoners van wie bijvoorbeeld het uitzicht ingrijpend dreigt te worden verstoord, die last kunnen krijgen van geluids- of milieuoverlast, of voor wie waardevermindering van eigendommen dreigt. Organisaties van dorpsbelangen zijn geen belanghebbenden, omdat zij zich in juridische zin geen individuele rechten van dorpsbewoners kunnen toe-eigenen. Maar het staat hen, of anderen behartigers van algemene en collectieve belangen, uiteraard wel vrij om dergelijke individuele rechten van dorpsbewoners desgewenst collectief te ondersteunen. Via één of meer juridisch wèl belanghebbenden, kan aldus een algemeen en collectief dorpsbelang dan toch gediend worden: solidariteit in het algemeen en collectief belang!
Paul Hagel